11 października 1962 roku, po 45 miesiącach przygotowań, nastąpiło otwarcie Soboru Watykańskiego II. Obrady biskupów całego katolickiego świata obejmowały lata 1962-1965 i przygotowywały Kościół do podjęcia wyzwań epoki oraz dialogu ze współczesnością. Sobór ten zapoczątkował wielką odnowę Kościoła katolickiego. Otworzył też wspólnotę na dialog ekumeniczny i wprowadził reformę liturgii.
Miałem to szczególne szczęście, że dane mi było uczestniczyć w Soborze od pierwszego do ostatniego dnia.(…) Sobór służył słuchaniu innych, ale służył też twórczemu myśleniu. Oczywiście, że starsi i bardziej doświadczeni biskupi pracowali bardziej na rzecz dojrzewania myśli soborowej. Ja jako młodszy, raczej się uczyłem, ale stopniowo doszedłem także do dojrzalszej i bardziej twórczej formy uczestnictwa w Soborze. Tak więc już podczas trzeciej sesji znalazłem się w zespole przygotowującym tak zwany Schemat XIII, późniejszą Konstytucję pastoralną Gaudium et spes i mogłem uczestniczyć w niezwykle ciekawych pracach tego zespołu. Wchodzili doń przedstawiciele komisji teologicznej i apostolstwa świeckich1.
Karol Wojtyła jako 42 letni biskup z Polski brał udział we wszystkich pracach soborowych. W opinii kardynała Angelo Scoli, kardynał Wojtyła należy do tych, których wkład w Sobór był wyjątkowy, bogaty w sensie ilościowym oraz szczególnie bogaty i różnorodny na poziomie doktrynalnym „(...) Nie ma wielu ojców soborowych, którzy by zabierali głos na Zgromadzeniu Ogólnym z równą częstotliwością, co krakowski biskup”2.
Podczas soboru ksiądz Deskur przedstawił Wojtyłę kardynałowi Ottavianiemu: „Eminencjo, to jest właśnie nasz krakowski biskup. Taki młody?” – zdziwił się prefekt kongregacji. Na to Wojtyła, istotnie mający dopiero 40 lat, z uśmiechem przytomnie odpowiedział: „To wada, która szybko minie”3.
Już w grudniu 1959 roku biskup Wojtyła pisemnie przedstawił komisji przygotowującej Vaticanum Secundum tekst o kryzysie humanizmu, a na soborze zabierał głos m. in. w debatach na temat reformy liturgicznej, dialogu, wolności religijnej, objawienia oraz Kościoła jako ludu Bożego.
Stefan Swieżawski, świecki audytor soborowy, pisał: „Podczas sesji w Ariccia zobaczyłem, że abp. Wojtyła wnosi do Kościoła coś bardzo wielkiego. Był pierwszym i być może jedynym z biskupów polskich, w którym widziano nie tylko świadectwo cierpienia uciśnionego przez komunizm Kościoła w Polsce, ale dostrzeżono, że wnosi on zupełnie nowe, świeże, ożywcze wartości do Kościoła powszechnego, nowe spojrzenie, nowe doświadczenie (…) Z polskich biskupów na Soborze on jeden miał naprawdę szerokie, międzynarodowe kontakty. Był bardzo otwarty wobec ludzi, wobec innych ras, języków, innych kultur”4.
W listopadzie 1963 roku z czasopiśmie „Znak” (nr 11/1963) opublikowano obszerny poemat Karola Wojtyły będący poetyckim zapisem I sesji Soboru5.
18 listopada 1965 roku biskupi polscy wysłali z Rzymu listy do Konferencji Episkopatów wszystkich krajów, informując o nadchodzącym Milenium Chrztu Polski. W liście do Episkopatu Niemiec znalazły się słowa:
Próbujmy zapomnieć. Żadnej polemiki, żadnej dalszej zimnej wojny, ale początek dialogu (...), W tym jak najbardziej chrześcijańskim, ale i bardzo ludzkim duchu, wyciągamy do Was (...) nasze ręce oraz udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. A jeśli Wy (...) po bratersku wyciągnięte ręce ujmiecie, to wtedy dopiero będziemy mogli ze spokojnym sumieniem obchodzić nasze Milenium w sposób jak najbardziej chrześcijański.
Redaktorami listu byli między innymi: arcybiskup Karol Wojtyła, arcybiskup Bolesław Kominek oraz arcybiskup Jerzy Stroba. Orędzie zawierało zestawienie krzywd wyrządzonych Polakom z rąk nazistów podczas drugiej wojny światowej, ale wspominało także o cierpieniach Niemców.
Owocami soboru było 16 dokumentów: 4 konstytucje, 9 dekretów i 3 deklaracje określające stanowisko m. in. w sprawach liturgii, ekumenizmu, Objawienia Bożego oraz miejsca Kościoła w świecie współczesnym.
Po zakończeniu drugiej sesji, w dniach od 5 do 15 grudnia 1963 roku biskup Karol Wojtyła uczestniczył wraz z innymi ojcami soborowymi w pielgrzymce do Ziemi Świętej.
1 Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 123
2 Scola A., L’esperienza elementare. s. 111
3 Socci A., Tajemnice Jana Pawła II, Kraków 2014, s. 30
4 za: Określanie tożsamości Kościoła, ze Stefanem Swieżawskim rozmawiają Anna Karoń-Ostrowska i Józef Majewski,
[w:] Dzieci Soboru zadają pytania, red. Z. Nosowski, „Więź”, Warszawa 1996, s. 47
5 Wojtyła K., Kościół: Pasterze i źródła, Znak nr 11, 1963
***
Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II w Krakowie prowadzi od czterech lat program edukacyjny dla młodych ludzi "Oblicza Dialogu. Młody Asyż. Młodzież na rzecz tolerancji i pokoju".
Jest to kontynuacja procesu dialogu zapoczątkowanego już na Soborze Watykańskim II. Głównym celem proponowanego programu jest stworzenie płaszczyzny porozumienia na rzecz dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego, promowanie działań i postaw otwartych na inne kultury i religie, zwalczających stereotypy, skierowanych na poznawanie i współistnienie z drugim człowiekiem.
Więcej informacji o projekcie wraz z karta zgłoszenia na stronach:
http://idmjp2.pl/index.php/pl/projekty/oblicza-dialogu/1341-oblicza-dialogu-iv-edycja-w-drodze-do-edenu-obraz-raju-w-kulturach-i-religiach-swiata
http://obliczadialogu.pl/2016na17/index.php\
Bibliografia
1) Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994, s. 123
2) Określanie tożsamości Kościoła, ze Stefanem Swieżawskim rozmawiają Anna Karoń-Ostrowska i Józef Majewski, [w:] Dzieci Soboru zadają pytania, red. Z. Nosowski, „Więź”, Warszawa 1996, s. 47
3) Scola A., L’esperienza elementare. s. 111
4) Socci A., Tajemnice Jana Pawła II, Kraków 2014, s. 30
5) santojp2.pl, portal wiedzy o życiu Jana Pawła II
6) Wojtyła K., Kościół: Pasterze i źródła, Znak nr 11, 1963
7) Wystawa: Karol Wojtyła Ojciec i Świadek Soboru, http://www.santojp2.pl/index.php/pl/multimedia1/86-wystawy/1421-karol-wojtyla-ojciec-i-swiadek-soborucała
Oprac. Izabella Szum