Instytut Dialogu Międzykulturowego im. Jana Pawła II -

Literatura dla dzieci powinna zawierać zarówno dobry tekst, jak i artystyczną ilustrację. Oba te elementy spełniają jednakowo ważne funkcje w pracy z dziećmi, chociaż zarówno z ilustracji, jak i z tekstu można korzystać w sposób od siebie niezależny. Ilustracja w książce jest bodźcem prymarnym, który może stać się inspiracją do zadawania pytań i poszerzania słownictwa.

Przyciąga uwagę dziecka, zachęca do uważnego patrzenia, wywołuje zainteresowanie tekstem. Dzięki dobrej ilustracji dziecko-czytelnik może korzystać z książki samodzielnie, nawet bez pomocy osoby dorosłej. Ilustracja sprzyja pracy nad rozwijaniem mowy i myślenia. Pobudza do opowiadania na temat jej treści, wyrażania emocji towarzyszących oglądaniu. Oglądanie ilustracji pozwala czasem poznać rzeczy, z którymi nie można zetknąć się bezpośrednio, rozwija spostrzegawczość, umiejętność dokonywania porównań i wyciągania wniosków, budzi zainteresowanie książką. Dorosły doceniający znaczenie ilustracji w książkach jako bodźca wyzwalającego ekspresję słowną dzieci, powinien inicjować sprzyjające sytuacje do tego, by dzieci oglądały różne książki i stwarzać warunki do wypowiadania się na ich temat. Ilustracja i tekst powinny odwoływać się do doświadczeń dziecka, do jego przeżyć i marzeń. Postacie na obrazkach mogą wskazywać na przeżywanie podobnych stanów emocjonalnych, co oglądające je dziecko. Szczegóły mimiki mogą sugerować: radość, smutek, lęk, zniechęcenie, zdziwienie, itp. Oglądające je dziecko może pobudzać do zadawania pytań: co mu się stało, dlaczego ona płacze, czy oni się go wystraszyli? czy do wzajemnego z innymi osobami dokonywania spostrzeżeń, dyskutowania, zachęca do wypowiedzi.
Obrazek staje się także pomocą w budowaniu wypowiedzi dla dzieci przejawiających trudności w wypowiadaniu się, zwłaszcza na forum. Stanowi wizualne wparcie w zwerbalizowaniu myśli i odczuć. Dzieciom, których doświadczenia w tej dziedzinie są bogatsze —mają już wyrobione zainteresowanie książką — można stawiać zadania znacznie trudniejsze. Można je np. zachęcić do tego, by zastanowiły się nad treścią książki, opowiadały o niej w oparciu o ilustracje, zaproponować rozmowy na temat cech postaci, ich zachowań; dokonywać porównań , ocen charakteru i wyglądu; analizy przeżywanych przez nie stanów emocjonalnych, motywacji itp. W ofercie wydawniczej jest wiele ciekawych książek, z dobrymi ilustracjami, które dają duże możliwości stawiania dzieciom ciekawych zadań. Z książką można pracować indywidualnie lub w grupie, w zależności od postawionego celu. Niekiedy wystarczy uprzednio poznać treść książki i opowiedzieć ją dzieciom, na przykład ilustrując wypowiedź sylwetami, kukiełkami, ilustracjami własnoręcznie przygotowanymi, czy odpowiednio dobraną muzyką. Warto zadbać o to szczególnie wtedy, gdy mamy do czynienia z dzieckiem młodszym, o krótszej koncentracji uwagi, by nie znudzić dziecka. Istotne jest, by osoba opowiadająca treść książki, czuwała nad prawidłową artykulacją, właściwie i celowo stosowała czynniki prozodyczne mowy, takie jak: akcent, intonacja, modulacja głosu. Można skłonić dzieci do zabaw ortofonicznych, artykulacyjnych, fonetycznych i oddechowych (logopedycznych), na podstawie czytanego tekstu. Można, w przypadku starszych dzieci, zadając pytania odpowiednie do treści utworu (np.: co stało się dziewczynce? Jak chłopcy poradzili sobie z tą sytuacją? Czym bawi się Paweł?)- zachęcić dzieci do używania różnorodnych form gramatycznych, używania właściwych końcówek fleksyjnych, odpowiedniego czasu, osoby, itp.
Ciekawy i atrakcyjny sposób prezentowania utworów literatury dziecięcej wpływa na prawidłowy rozwój mowy. Teksty stanowią wzór języka literackiego, wzbogacają słownictwo, poszerzają pojęciowość, doskonalą artykulację. Metoda ta wspiera rozwój wyobraźni dziecięcej, uczy skupiania uwagi na zmieniającej się akcji, łączenia faktów w logiczną całość i wyciągania prawidłowych wniosków. Doskonali myślenie przyczynowo-skutkowe i wpływa na kształtowanie uczuć i postaw społeczno-moralnych, estetycznych, intelektualnych. Praca z książką staje się inspiracją dla wielu zabaw dziecięcych, szczególnie: tematycznych (dramowych), konstrukcyjnych, plastycznych i ruchowych, które pozytywnie wpływają na psychofizyczny rozwój dziecka. W zabawach inspirowanych treścią książek, opowiadań, bajek – dzieci przeżywają przygody bohaterów, identyfikują się z nimi, uczą się rozwiązywać problemy moralne i etyczne, odczuwać i analizować postępowanie bohaterów, w których się wcielają. Warto samemu wrócić do coraz mniej popularnej formy spędzania czasu z książką, by własnym przykładem zachęcać dzieci do czytelnictwa i rozmowy na temat przeczytanej lektury.

Elzbieta Chmielewska